Kerk, Peize (maart 1996)

De kerk van Peize stamt uit de tweede helft van de 13^e eeuw en was gewijd aan St. Johannes de Doper. Zoals zo vaak is hij herhaaldelijk verbouwd en uitgebreid, en in onze tijd gerestaureerd. De kerk en het kerkhof liggen wat verhoogd. Op het kerkhof werd tot in de 19^e eeuw nog begraven; nu staan er hoge, oude eiken. Begin jaren '90 is het muurtje rond het kerkhof gerestaureerd.

Winter 2000/2001 kreeg het dak een grote beurt.

Honderden kerken op de Friese terpen en de Groningse wierden stammen uit deze zelfde tijd; een ware nieuwbouwgolf moet over het Noorden gespoeld zijn. Deze bouwactiviteit werd mogelijk gemaakt door de introductie van de steenbakkunst in deze streken door monniken. Maar daarnaast moet er toch voldoende welvaart geheerst hebben om deze investeringen te kunnen opbrengen.

Voordien was zandsteen uit Bentheim het enige duurzame bouwmateriaal in deze streken. Alleen heel rijke parochies konden zich dat permitteren. Onder andere in het onderste stuk van de Martinitoren zie je nog grote blokken zandsteen.
Je vraagt je trouwens af hoe bestelling, vervoer en betaling van die zware bouwmaterialen verliep; er moet toch al een goed functionerende economische en logistieke infrastructuur bestaan hebben. Maar ik zie ze al met paard en wagen die ton-zware blokken steen over de mulle dan wel modderige zandpaden van de Hondsrug zeulen. Of ging de export per schip over de Vecht of de Eems?

De toren is van later datum. Hij stamt uit 1803 en verving een houten klokkestoel. Maar bij de bouw is de zware fundering met veldkeien van een eerdere, veel zwaardere toren teruggevonden, die tegelijk met de kerk gebouwd moet zijn. Verondersteld kan worden dat dit een zadeldaktoren was, zoals nu nog algemeen aan de kerkjes uit die periode aangetroffen wordt.

In de kerk valt het orgel op, dat in de 19^e eeuw overgenomen werd van de kerk van het Pepergasthuis in Groningen. Er is o.a. door de bekende orgelbouwers Schnitger en Hinsz aan gewerkt. Voorts staat er het zandstenen doopvont uit de 12^e eeuw, dat origineel is en het oudste in de provincie. Het is nu trouwens eigendom van het Drents Museum in Assen, dat het in de 18^e eeuw redde toen het in Peize afgedankt werd.