Equatoriale zonnewijzers

Hoofdkantoor ANWB, Den Haag

In de tuin van het ANWB-hoofdkantoor aan de Wassenaarseweg in Den Haag staat deze grote hoepelsfeer, vlak langs de weg. De diameter is maar liefst 2 meter. Wellicht vanwege de zware constructie heeft hij de tand des tijds goed weerstaan. Al geeft al dat ijzerwerk nog wel 's een valse schaduw...

De zonnewijzer is een gift van "Het Nederlandsche Volk" aan de 50-jarige ANWB in 1933. Zowel de opgelegde bronzen letters op de equatorring als een bronzen plaquette tegen de voet maken hiervan melding.
Aanvankelijk stond hij voor het hoofdkantoor in Amsterdam. Toen dat kort daarop naar Den Haag verhuisde, bleef de zonnewijzer in Amsterdam achter. Tot vandalen begin jaren '70 toesloegen; toen verhuisde de zonnewijzer ook naar Den Haag. Hier heeft hij bezoek van de Zonnewijzerkring tijdens de zomerexcursie 2000.

Bijzonder is de tijdschaal. Bovenaan een schaal voor de Midden-Europese tijd, van 4 tot 20 uur, onderaan de Amsterdamse tijd. Die laatste gold in Nederland officieel van 1909 tot 1940. Amsterdam ligt op 5° OL, dus haar tijd loopt 40 minuten achter op de MET. Beide tijdschalen zijn verdeeld in halve uren en onderverdeeld per 5 minuten. Bij elk halfuur MET hoort een tijdsvereffeningsschaal van 24 punten, die dus per halve maand de correctie geeft. Bij de schaal van 13 uur zijn de maanden vermeld.
Er is ook rekening gehouden met de wisselende daglengte: naar de uiteinden toe zijn alleen de zomermaanden behouden. De urenband wordt daar dan ook smaller. Je kunt daaraan ongeveer aflezen wat de daglengte op verschillende data is.

Onder de tijdschaal zit een bordje met de gebruiksaanwijzing. Die laatste is een beetje vreemd. Waarom zou je de tijdsvereffening bij 13 uur moeten aflezen, als hij elk halfuur aangegeven is?

Na de verhuizing van Amsterdam naar Den Haag (15' zuidelijker, 35' westelijker) werd de zonnewijzer opnieuw gesteld. Bij het 100-jarig jubileum van de ANWB is hij voor het laatst opgeknapt: de tijdschaal werd opnieuw berekend, in de band gefreesd en geverfd.

Code ZiN, Sup: 's-Gravenhage 3
Ligging: 52.1° NB, 4.3° OL
Ontwerp: Ir. A. Boeken
Inwijding: december 1934, verhuisd 1972, restauratie 1983